جعفربیگ پنج‌بُزی؛ روستایی غرق در بحران کم‌آبی
روستای جعفربیگ پنج‌بُزی، یکی از مناطق دورافتادهٔ ولسوالی رباط‌سنگی هرات، سال‌هاست با بحران شدید کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند. این روستا که ۲۵ کیلومتر از مرکز ولسوالی فاصله دارد، ۳۰۰ خانواده را در خود جای داده است. در حالی که روستاهای اطراف از منابع آبی نسبتاً خوبی برخوردارند، جعفربیگ پنجبزی به دلیل موقعیت جغرافیایی مرتفع و تغییرات اقلیمی با بحران فزایندهٔ آب روبه‌رو است. اهالی این روستا ناچارند برای دسترسی به مقداری آب، مسیرهای طولانی و دشواری را طی کنند. این بحران در سال‌های اخیر شدت گرفته و روستاهای همجوار را نیز با خطر کم‌آبی مواجه کرده است.
اکثر خانه‌های روستای جعفربیگ پنجبزی در بالای تپه‌ها قرار دارند، جایی که تمام چاه‌ها در اثر تغییرات اقلیمی و نبود زیرساخت‌های مناسب، خشکیده‌اند و حتی نشانی از یک قطره آب در آنها نیست. در پایین تپه، نزدیک رودخانه، فقط پنج حلقه چاه وجود دارد که هنوز آب دارند، اما این تعداد چاه‌ها برای تأمین آب ۳۰۰ خانواده به هیچ‌وجه کافی نیست. اهالی، به‌خصوص زنان و کودکان، هر روز با سطل‌ها و بشکه‌ها از تپه پایین می‌آیند، مسافت چند کیلومتری را طی می‌کنند، و با عطش در صف‌های طولانی انتظار می‌کشند تا چند لیتر آب به خانه ببرند. تابستان‌ها در گرمای سوزان، و زمستان‌ها در سرمای شدید، ایستادن در صف‌های طولانی به بخشی از زندگی روزمرهٔ آنها تبدیل شده است.
خشک‌سالی، بارندگی‌های پراکنده و غیر موسمی، فرسایش خاک، و نبود زیرساخت‌های مناسب، بحران آب را در این منطقه تشدید کرده است. مردم نه‌تنها با سختی حمل آب و اتلاف وقت مواجهند، بلکه این بحران بر سلامت و بهداشت آنان نیز تأثیرات ناگواری گذاشته است. پزشکان می‌گویند که کمبود آب آشامیدنی سالم، به‌ویژه در میان کودکان، منجر به افزایش موارد بیماری‌هایی مانند اسهال و عفونت‌های گوارشی می‌شود. در نبود امکانات بهداشتی کافی، این وضعیت سلامت بسیاری از خانواده‌ها را در معرض خطر قرار داده است.
اهالی روستا می‌گویند که بارها در بالای تپه، نزدیک خانه‌ها، چاه‌هایی حفر شده اما در هیچ عمقی به آب نرسیده است. آخرین چاهی که در نزدیکی کلینیک دولتی روستا حفر شد، حتی چند روز هم دوام نیاورد و خیلی زود خشکید. در پایین تپه، اگرچه دسترسی به منابع آبی آسان‌تر به نظر می‌رسد، اما در فصل‌های بارندگی، خطر سیلاب زیرساخت‌های مسکونی را تهدید می‌کند. به همین دلیل، اهالی می‌گویند که نمی‌توانند خانه‌هایشان را به این منطقه منتقل کنند و ناچارند همچنان در بالای تپه، جایی که بحران کم‌آبی در حال افزایش است، زندگی کنند.
مردان روستای جعفربیگ پنجبزی بیشتر وقت خود را در زمین‌های زراعتی اطراف روستا می‌گذرانند؛ در این زمین‌های دور از تپه، به لطف باران‌های موسمی، گندم و نخود دیمی کشت می‌شود. اما خانه‌های بالای تپه، به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در ارتفاعات از این نعمت بی‌بهره‌اند و مسئولیت سنگین آوردن آب به دوش نحیف زنان و کودکان است.
عبدالقیوم، ۵۳ ساله، از اهالی این روستا می‌گوید: «مردها که از صبحدم پشت کار و غریبی، سر کشت‌وکار می‌روند؛ زن‌ها و بچه‌ها مجبورند برای نوبت گرفتن، از صبح زود به صف آب ایستاد شوند. بعضی‌ها با پای پیاده و بعضی‌ها با خر بشکه‌های آب را از تپه بالا می‌برند.»
او می‌افزاید: «بعضی روزها حتی نوبت نمی‌رسد. پنجاه شصت خانواده سر یک چاه جمع می‌شوند. ما می‌ترسیم که این پنج‌تا چاه هم خدایی نکرده خشک شود و وضعیت سخت‌تر از این شود.»
در حالی که مردم از تشدید بحران کم‌آبی نگران هستند، احمدخان، ارباب منطقه، اشاره می‌کند که در ۱۳ کیلومتری روستا، چشمه‌ای پرآب وجود دارد که می‌تواند مشکل کم‌آبی جعفربیگ پنجبزی را حل کند. اما فاصلهٔ زیاد و نبود امکانات، استفاده از این منبع آبی را محدود کرده است. او تأکید می‌کند که اگر این چشمه نل‌کشی شود، می‌تواند نیاز تمام اهالی را برطرف کند. با این حال، تاکنون هیچ اقدامی برای عملی کردن این طرح صورت نگرفته است.
بحران آب تنها محدود به روستای جعفربیگ پنجبزی نیست؛ بلکه بسیاری از مناطق افغانستان، به‌خصوص مناطق دورافتاده، با این بحران درگیرند. به گزارش دفتر هماهنگی کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد، در پی خشک‌شدن منابع آبی در افغانستان، ۳۹ درصد خانواده‌ها با کمبود آب آشامیدنی روبه‌رو هستند که بر زندگی مردم را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
