له طبابت نه تر ګنډلو: د افغان نجونو د تعلیم محرومیت
د طالبانو له واک ته رسېدو او د نجونو پر مخ د ښوونځیو او پوهنتونونو له تړل کېدو سره، ملیونونه هیلهمن پلانونه خاورې شول. یوه له دغو هیلو، د یوې نجلۍ، معصومه محمدي، خوب و؛ ۲۸ کلنه نجلۍ چې د طب پوهنځي د دریم کال تر پایه رسېدلې وه او غوښتل یې یوه ورځ ډاکټره شي. خو نن، هغه د سټېتوسکوپ پر ځای، د ګنډلو له ماشین سره ژوند کوي.
معصومه اوس د کابل په څنډه کې د خیاطۍ په یو کوچنۍ کار خونه کې کار کوي؛ هلته چې نورې ځوانې ښځې هم، د ورته برخلیکونو سره، د هغې ترڅنګ ناستې دي او کالي ګنډي. هغه په تریخ خندا سره وايي:
"که پوهنتونونه نه وای تړل شوي، اوس به ډاکټره وایم او خپل ولس ته به مې خدمت کاوه. خو اوس د ناروغانو د درملنې پر ځای، د خلکو لپاره کالي ګنډم."
دا یوازې د معصومې کیسه نه ده. د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق (یونیسف) د راپور له مخې، شاوخوا څلور میلیونه ماشومان په افغانستان کې له زدهکړې بېبرخې دي. له شپږم ټولګي پورته د نجونو د زدهکړې د بندیز له امله، ملیونونه افغان نجونې له ښوونځي پاتې شوې دي. دا په داسې حال کې ده چې طالبان څو ځل ژمنه کړې چې د اسلامي شریعت په چوکاټ کې به د نجونو زدهکړه ممکنه کړي، خو تر اوسه په دې برخه کې کوم عملي ګام نه دی پورته شوی.
معصومه وايي، له زدهکړې محرومېدو وروسته یې سخت رواني فشار تجربه کړی:
"احساس مې کاوه چې هر څه ختم شوي دي. سخت خپه وم. ملګرو مې راته وویل چې یو فن زده کړه. اوس خیاطي کوم. لږ تر لږه یو بوختیا خو ده."
هغې له هغو ورځو یادونه وکړه چې د طب ازموینه یې په شوق سره ورکوله، او اوس، د مشتریانو لپاره کالي سنجوي او ګنډي. د هغې ورځنی عاید له ۱۰۰ څخه تر ۱۷۰ افغانیو پورې دی، او که کار ښه وي، میاشتنی عاید یې نږدې ۶ زره افغانۍ کېږي. خو دا اندازه پیسې د ژوند د لومړنیو اړتیاوو لپاره هم بسنه نه کوي.
"خیاطي لږ تر لږه دا ګټه لري چې موږ په کور کې بندې نه یو. خو که یوازې یو ارمان وکولای شم، هغه دا دی چې بیرته پوهنتون ته ستنه شم. کاش یو وخت بیا زدهکړه وکړم."
د معصومې ترڅنګ، نورې نجونې هم شته چې یوه ورځ ښوونکې وې یا د انجنیر کېدو خوبونه یې لیدل. اوس هغوی هم یا خیاطي کوي، یا کورني خواړه جوړوي. دا کوچني کاروبارونه که څه هم لږ عاید برابروي، خو د زدهکړې، فردي ودې او د ټولنې په بشپړه برخهوالو بدیل نهشي کېدای.
هغه څه چې معصومه او زرګونه نورې نجونې ګواښي، یوازې فقر او محرومیت نهدی، بلکې هیرېدل دي؛ د ښځو هغه نسل ته نهکتل چې کولای یې شول د ځان او خپل هېواد لپاره روښانه راتلونکی جوړ کړي.
