سرکوب رسانه‌ها و بازداشت‌های خودسرانه در افغانستان؛ گزارش حقوق بشری ۲۰۲۵
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در آگست ۲۰۲۱، فضای مدنی، فرهنگی و رسانه‌ای در افغانستان به شدت محدود شده است. گروه طالبان با اعمال سیاست‌های سخت‌گیرانه، آزادی بیان را در کشور سرکوب کرده و فعالیت رسانه‌ها و نهادهای مدنی را با موانع جدی مواجه ساخته است.
در ماه می ۲۰۲۵، سازمان عفو بین‌الملل اعلام کرد که طالبان طی یک سال گذشته شمار زیادی از کارمندان دولت پیشین، مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و منتقدان را به‌طور خودسرانه بازداشت، شکنجه و حتی اعدام کرده است. عفو بین‌الملل تأکید کرد که طالبان به سرکوب آزادی رسانه و محکوم‌کردن صدها زندانی به اعدام ادامه داده است.
محدودیت‌های بی‌سابقه بر رسانه‌ها در افغانستان
در سال ۲۰۲۵، طالبان با اعمال محدودیت‌های گسترده و سرکوبگرانه، فضای رسانه‌ای افغانستان را به شدت تحت فشار قرار داده است. مرکز خبرنگاران افغانستان اعلام کرده است که حداقل هفت ایستگاه رادیویی در سال گذشته به دستور طالبان یا به‌دلیل سیاست‌های محدودکننده، بسته شده‌اند.
در اوایل فبروری سال جاری، نیروهای طالبان به ایستگاه رادیو بیگم، یک رادیوی زنانه با برنامه‌های آموزشی، یورش برده و تجهیزات آن را ضبط کردند. استخبارات طالبان این رسانه را به همکاری با شبکه‌های خارجی متهم و فعالیت آن را متوقف کرد.
در همان ماه، وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان در کابل دستور ممنوعیت پخش بحث‌های سیاسی و اقتصادی در تلویزیون‌های محلی را صادر کرد. این دستور، واکنش منفی نهادهای مدافع رسانه را در پی داشت؛ آن‌ها این اقدام را تلاشی برای سانسور کامل رسانه‌های مستقل دانستند.
در مارچ ۲۰۲۵، پخش صدای زنان در رسانه‌های قندهار به‌طور کامل ممنوع شد و رسانه‌ها مجبور به استفاده اجباری از القاب رسمی رهبر طالبان شدند. رسانه‌ها باید هنگام اشاره به رژیم طالبان، از اصطلاح «امارت اسلامی» و برای نام بردن از رهبر طالبان از عنوان «امیرالمومنین» استفاده کنند.
در جون ۲۰۲۵، طالبان دستور گسترش ممنوعیت پخش تصاویر زنده‌جان به ولایت پنجشیر را صادر کرد. این محدودیت که قبلاً در ۱۸ ولایت دیگر اجرا شده بود، رسانه‌ها را از نمایش تصاویر انسان‌ها و حیوانات منع می‌کند و در صورت تخطی، تهدید به مجازات می‌کند.
بازداشت‌های خودسرانهٔ فعالان مدنی و رسانه‌ای
در سال جاری میلادی، طالبان ده‌ها فعال آموزشی، فرهنگی و رسانه‌ای را به‌صورت خودسرانه بازداشت کرده است.
در ۲۴ فبروری، وزیر خان، بنیان‌گذار سازمان آموزشی «کودک امروز»، در کابل بازداشت و به ریاست استخبارات طالبان منتقل شد. وی برای آموزش کودکان به مناطق دورافتاده سفر کرده و بر آموزش دختران تمرکز داشت.
در ۱۱ فبروری، شفیع‌الله عطایی، فعال اجتماعی، توسط طالبان بازداشت و به محل نامعلومی منتقل شد. طبق گزارش‌های موجود، وی دو سال پیش نیز توسط طالبان بازداشت و شش ماه زندانی شده بود.
سید عالم هاشمی، شاعر و فعال فرهنگی اهل پنجشیر، نیز در ماه فبروری توسط استخبارات طالبان در کابل بازداشت شد. گفته می‌شود دلیل احتمالی بازداشت او، سرودن شعرهایی در وصف احمدشاه مسعود و دره پنجشیر بوده است.
در همان ماه، عنایت‌الله بتاش، فعال مدنی ازبک‌تبار در کندز، در برابر چشمان خانواده‌اش از سوی طالبان مورد ضرب‌وشتم و بازداشت قرار گرفت. طبق گزارش‌ها، او پس از یک هفته شکنجه از زندان طالبان آزاد شد.
در ماه مارچ، عبدالواسع الماس، آموزگار و یوتیوبر پیشین، در پنجشیر توسط طالبان بازداشت و ناپدید شد. طبق اطلاعات، آقای الماس گردانندگی برنامه‌های ادبی و فرهنگی در یک رسانهٔ محلی در پنجشیر را نیز به عهده داشت.
در همان ماه، نیروهای طالبان دو فعال برجسته LGBTQ، مریم رویش و مایو پیسکو، را هنگام تلاش برای فرار از کشور در فرودگاه کابل بازداشت کردند. آن‌ها پیش‌تر به دلیل هویت جنسیتی خود هدف تهدیدهای جدی قرار گرفته بودند.
مهدی انصاری، خبرنگاری که در جنوری ۲۰۲۵ به اتهام «تبلیغ علیه طالبان» به ۱۸ ماه حبس محکوم شد، همچنان در زندان است. او در اکتبر ۲۰۲۴ در غرب کابل بازداشت شد و بر اساس محتوای کانال شخصی یوتیوبش توسط دادگاه طالبان محکوم شد. پیش از بازداشت، انصاری برای خبرگزاری افغانستان کار می‌کرد.
احسان مهدوی، محمد آصف فیض‌یار، سید راشد کاشفی، سلیمان راحل نیز از جمله خبرنگارانی هستند که توسط طالبان بازداشت و شکنجه شده‌اند. رسانه‌های مستقل مانند «ندای بلوچ» به دلیل فشارهای امنیتی مجبور به تعطیلی شده‌اند.
حمید فرهادی، خبرنگار و کارمند ریاست اجراییه حکومت پیشین افغانستان، از سپتامبر ۲۰۲۴ در بازداشت به‌سر می‌برد. او به همکاری با روزنامه مستقل «اطلاعات روز» که در تبعید فعالیت می‌کند، متهم شده و به دو سال زندان محکوم شده است.
در دسامبر ۲۰۲۴، نیروهای طالبان دو جوان معترض به نام‌های نجیب‌الله وطن‌یار و عزت‌الله رحیمی را به دلیل شرکت در تظاهرات خیابانی «برای پایان دادن به ظلم علیه زنان و نسل‌کشی هزاره‌ها» بازداشت کردند. پس از بیش از ۴۰ روز حبس، رحیمی آزاد شد، اما وطن‌یار همچنان در زندان است.
اعتراض‌های زنان و مقاومت مدنی
با وجود تهدیدها، سرکوب‌ها و محدودیت‌ها، زنان افغانستان به اعتراضات خود علیه سیاست‌های سرکوبگرانهٔ طالبان ادامه می‌دهند. ائتلاف مستقل جنبش‌های زنان نسبت به سرکوب شدید و تبعیض سیستماتیک جنسیتی در افغانستان هشدار داده و این وضعیت را مصداق «آپارتاید جنسیتی» خوانده‌اند.
جنبش «صدای زنان افغان» در تبعید از جامعه جهانی خواسته است تا برای پایان دادن ازدواج‌های اجباری و خشونت‌های جنسیتی اقدامات جدی انجام دهد. این جنبش سیاست‌های طالبان را مصداق «جنایت علیه بشریت» عنوان کرده است.
نهادهای مدافع حقوق بشر و گروه‌های جامعه مدنی از جامعه جهانی خواسته‌اند که آپارتاید جنسیتی در افغانستان را به رسمیت بشناسد و طالبان را به‌خاطر نقض گسترده حقوق بشر پاسخگو کنند.
