روز جهانی آزادی مطبوعات؛ افزایش ۵۸ درصدی نقض حقوق خبرنگاران در افغانستان

همزمان با سوم می، روز جهانی آزادی مطبوعات، سازمان گزارشگران بدون مرز اعلام کرد افغانستان در شاخص آزادی مطبوعات در سال ۲۰۲۵ در رتبه ۱۷۵ از میان ۱۸۰ کشور قرار دارد. طبق گزارش این سازمان، دست‌کم ۱۲ رسانه در طول یک سال گذشته در نتیجهٔ فشارها، محدودیت‌ها و صدور دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه از سوی طالبان تعطیل شده‌اند.

در همین حال، مرکز خبرنگاران افغانستان نیز در گزارشی تازه از تشدید نقض حقوق خبرنگاران و کاهش چشم‌گیر رسانه‌ها در سال گذشته خبر داده است. طبق یافته‌های این سازمان، از می ۲۰۲۴ تا اکنون، دست‌کم ۲۱۵ مورد نقض آزادی رسانه‌ها به ثبت رسیده که شامل ۱۷۵ مورد تهدید مستقیم و غیرمستقیم و ۴۰ مورد بازداشت خبرنگاران است. این آمار نسبت به سال قبل، افزایش ۵۸ درصدی را نشان می‌دهد.

بر پایهٔ این گزارش، از بین خبرنگاران بازداشت‌شده، ۱۰ تن همچنان در زندان به سر می‌برند و هفت تن از آنان به حبس‌هایی از هفت ماه تا سه سال محکوم شده‌اند.

بر اساس آمار این مرکز، در سال ۲۰۲۴ دست‌کم ۹ رسانه به‌طور موقت تعطیل شده‌ و یک رادیو به‌طور کامل بسته شده است. همچنین، ۲۵ تلویزیون در پی ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان در ۱۷ ولایت، غیرفعال شده و یا به رادیو تغییر ماهیت داده‌اند. 

مرکز خبرنگاران افغانستان افزوده است که رسانه‌های افغانستان در کنار فشار‌های سیاسی و امنیتی، با مشکلات اقتصادی جدی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به گفتهٔ این مرکز، کاهش کمک‌های بین‌المللی، افت شدید درآمدهای تبلیغاتی، افزایش مالیات و هزینه‌های تمدید جواز فعالیت، همراه با محدودیت‌های گسترده در دسترسی به اطلاعات و نظارت‌های نشراتی فشارهای زیادی بر رسانه‌های خصوصی وارد کرده است.

این سازمان تأکید کرده است که این فشارها باعث کاهش شمار رسانه‌های فعال و درآمد خبرنگاران، به‌ویژه زنان، شده است.

مرکز خبرنگاران افغانستان هشدار داده است که اندکی از رسانه‌ها که کارکنان زن دارند، تحت فشار قرار گرفته‌اند تا به‌جای زنان مردان را استخدام کنند یا تنها اجازه کار از راه دور را به آنان بدهند. 

طبق این گزارش، اداره امر به معروف طالبان در ولایت بدخشان با استناد به ماده ۱۳ قانون امر به معروف که «صدای زن را عورت می‌داند»، طرح بستن دائمی دو رادیوی ویژه زنان را در این ولایت را بررسی می‌کند.

پیش از این، نهاد خانهٔ آزادی بیان در مارچ ۲۰۲۵ اعلام کرد که پس از بازگشت طالبان به قدرت، ۸۶ درصد از خبرنگاران زن بیکار شده‌اند یا اجازه فعالیت آزادانه در رسانه‌ها را ندارند و در نزدیک به نیمی از ولایت‌های افغانستان هیچ خبرنگار زنی فعالیت نمی‌کند.