روز جهانی رادیو و خاموشی صدا در افغانستان
از آگست ۲۰۲۱، طالبان با وضع قوانین سخت‌گیرانه، فعالیت رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری را به‌شدت محدود کرده و دسترسی مردم را به اطلاعات دشوار ساخته است. بسیاری از ایستگاه‌های رادیویی به دلیل فشارهای اقتصادی، تهدیدات امنیتی و محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان ناچار به تعطیلی شدند. بر اساس آمار، تاکنون بیش از ۱۳۰ ایستگاه رادیویی در سراسر کشور بسته شده و ۱۹۰۰ تن از خبرنگاران و کارمندان رادیوها که ۱۰۷۵ تن آنان زنان بوده‌اند، وظایف خود را از دست داده‌اند. در این میان، رسانه‌هایی که همچنان فعال‌اند، تحت نظارت شدید طالبان قرار دارند و از آزادی عمل و بیان برخوردار نیستند.
در هفته گذشته، طالبان نشرات «رادیو بیگم» را تعلیق و دو کارمند این رسانه را بازداشت کرد. رادیو بیگم که یک رسانهٔ اختصاصی برای زنان است، در هشتم ماه مارچ سال ۲۰۲۱ به مناسبت روز جهانی زن، آغاز به کار کرد. پس از بازگشت طالبان به قدرت، رادیو بیگم با کسب جواز از وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، نشراتش را در حوزه زنان ادامه داد. طالبان دلیل توقف نشرات این رادیو را «سرپیچی متعدد از پالیسی نشراتی، تهیه مواد به یک تلویزیون مستقر در خارج و سوءاستفاده از جواز نشراتی» عنوان کرده است. سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) تعلیق نشرات رادیو بیگم را «خاموش کردن صدای زنان افغانستان» خوانده است.
طالبان با اعمال محدودیت‌های گسترده، پخش هرگونه برنامهٔ تفریحی، موسیقی، آموزشی، انتقادی و سیاسی-اجتماعی را ممنوع کرده است. این گروه در طول سه سال گذشته، ۲۲ فرمان در زمینه رسانه‌ها صادر کرده که تأثیر مستقیم بر فعالیت رادیوها گذاشته است. این فرمان‌ها شامل ممنوعیت کار زنان در رادیوهای ملی، ممنوعیت پخش موسیقی، ممنوعیت مصاحبه با مخالفان و منتقدان گروه طالبان، افزایش نظارت مستقیم و غیرمستقیم از سوی امر به معروف و دیگر نهادهای غیرمسئول بر پخش برنامه‌ها بوده است. همچنان، طالبان در برخی از ولایات به مسئولان رادیوها دستور داده است که از نشر صدای زنان خودداری کنند و حتی مانع برقراری تماس تلفنی دختران و زنان با برنامه های رادیویی شوند.
یکی از ایستگاه‌های رادیویی که به دلیل محدودیت‌های طالبان از فعالیت باز مانده، رادیو «میرمن» در قندهار است. این رادیو که نزدیک به ۱۵ سال برای زنان فعالیت داشت، در سال ۱۳۹۹ جایزه جهانی «تأثیرگذاری» را از سازمان گزارشگران بدون مرز دریافت کرد. همچنان، مريم درانى، مدير مسئول این رادیو در سال ۱۳۹۰ جايزه جهانی «زن شجاع» را از سوی وزارت خارجه آمريكا به‌دست آورد. قبل از سقوط کشور، ۱۵ کارمند زن در این رسانه مشغول به کار بودند؛ اما آنها به‌دلیل ممنوعیت نشر صدای زنان از سوی طالبان از کار منع شدند و نشرات رادیو نیز متوقف شد.
براساس اطلاعات، طالبان در سال گذشته ۷ ایستگاه رادیویی را مسدود کرده است. در ماه عقرب سال جاری، دفتر رادیو «ژمن» و رادیو «لونگ» در ولایت خوست به دلیل نشر موسیقی و برنامه‌های آموزشی برای دختران، از سوی طالبان تعطیل شد. از سویی هم، خبرنگارانی که علیه محدودیت‌های طالبان اقدام کرده‌اند، تهدید و یا دستگیر شده‌اند؛ طبق اطلاعات مرکز خبرنگاران افغانستان، در حال حاضر شش کارمند رسانه‌ای که سه نفر از آنها از دو رادیو مستقل هستند، در زندان طالبان به‌سر می‌برند.
با بسته شدن رادیوها، بسیاری از مردم، به‌ویژه در مناطق دورافتاده، از دسترسی به اطلاعات و برنامه‌های آموزشی محروم شده‌اند. سازمان‌های حقوق بشری و حامی رسانه‌ها، بسته شدن رادیوها را نقض آشکار آزادی رسانه‌ها و سرکوب اطلاعات آزاد می‌خوانند.
رادیو از دیرباز یکی از مهم‌ترین رسانه‌های ارتباطی در افغانستان بوده است. با توجه به نرخ بالای بی‌سوادی، نبود برق، اینترنت و امکانات ارتباطی در بسیاری از مناطق، رادیو نقشی کلیدی در اطلاع‌رسانی، سرگرمی و آموزش ایفا کرده است. نخستین ایستگاه رادیویی افغانستان در سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی در کابل تأسیس شد و تا سال ۱۳۸۰، تنها یک رادیو دولتی در افغانستان به نام «رادیو افغانستان» وجود داشت. در دوران جمهوریت، توجه به آزادی بیان و رسانه‌ها تقویت یافت و طی دو دهه بیش از ۳۰۰ ایستگاه رادیوی خصوصی و دولتی در سراسر افغانستان تأسیس شد. تا قبل از تسلط طالبان بر افغانستان، ۳۴۵ رادیوی فعال با ۴۸۸۷ کارمند که ۱۲۳۸ تن آنان را زنان تشکیل می‌دادند، مصروف فعالیت نشراتی بودند.
یونسکو ۱۳ فبروری را به «روز جهانی رادیو» اختصاص داده و بر اهمیت آن در اطلاع‌رسانی و توانمندسازی جوامع تأکید کرده است. این روز در جهان در حالی گرامی‌داشت می‌شود که رادیو در افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان در حال خاموشی است.
