هرات د برقع لاندې؛ د طالبانو نوې فرمان ښځو ته څه راوړ؟
د هرات له رسمي مکتوب د صادرېدو له شپږو ورځو څخه تېر شوي؛ په دې فرمان کې راغلي چې د دې ولایت ښځې پرته له برقعه له حوزوي روغتون او دولتي ادارو څخه دننه کېدل نشي کولای.
سره له دې چې طالبانو تېر یکشنبه (۱۸ عقرب) ادعا وکړه چې داسې فرمان نه دی صادر شوی، خو د هرات ګڼ شمېر سرچینې او شواهد ښيي چې ښځو پرته له برقعه اجازه نه لري دې ځایونو ته داخل شي او د امر بالمعروف مامورین په جدي ډول د دې فرمان د پلي کېدو څارنه کوي.
په تېرو ورځو کې، لسګونه ښځې چې د کار یا درملنې لپاره حوزوي روغتون ته مراجعه کړې، د دروازې مخې ته پاتې شوې.
د چهارشنبې په ورځ، ۱۴ عقرب، ۱۸ کلنه مریم د خپل پلار لیدو لپاره چې له دوه شپو څخه په روغتون کې بستري و، د روغتون دروازې ته ورسېده. د ښځو یوه ډله هلته درېدلې وه؛ ځینې یې نسخې په لاس، ځینې د خپلو ناروغانو ترڅنګ.
مریم وايي: «ما وویل یوازې غواړم د پلار دوا او کالي ورکړم، خو اجازه نه راکړل شوه. یوه ښځه التماس کوله چې ناروغ یې په عاجله برخه کې دی. طالبانو وویل: “بې برقع امکان نه لري.” کله چې څو ښځې مقاومت وکړ، مامورین د لرګي سره پر موږ ورغلل.»
خو محدودیتونه یوازې مراجعه کوونکي نه دي شامل کړي. د سرچینو په وینا، د روغتون ښځینه ډاکټران او کارکوونکي هم اړ شوي چې برقع واغوندي.
یو سرچینه چې د حوزوي روغتون دننه دی، آر.ام میدیا ته وايي چې د شنبې په ورځ، ۱۷ عقرب، په یوه روغتیایي څانګه کې شاوخوا ۴۰ برقعه د کارکوونکو لپاره برابره شوې او پلان شته چې دا شمېره ۲۰۰ ته ورسېږي.
هغه زیاتوي چې د طالبانو د امر بالمعروف ادارې لارښوونه کړې چې ټول ښځینه ډاکټران او کارکوونکي باید برقع واغوندي: «حتی عربي حجاب هم قبول نه دی. ټولې ښځې چې روغتون ته راځي—که ډاکټره وي، نرس وي، ناروغ وي یا ملازم وي—باید برقع ولري.»
راپورونه ښيي چې دا فرمان یوازې دولتي ادارو ته محدود نه دی، بلکې د تعلیمي او مذهبي ځایونو پورې هم غځېدلی دی.
په ځینو مذهبي ښوونځیو کې هم د نجونو شاګردانو ته د برقع اغوستل لازمي شوي دي.
سمیرا، د غیاثیه ښوونځي د اووم ټولګي زده کوونکې، وايي: «د پنجشنبې په ورځ، د درس پیل مخکې، د امر بالمعروف څو مامورین راغلل او وویل چې سبا څخه هر څوک چې برقع ونه لري، دلته رانشي. موږ حیران پاتې شو. څو نجونې یې ژړل، ځینې یې وویل چې نور به نه راځي. زه نه پوهېدم څه وکړم؛ له یوې خوا نشم کولای برقع واغوندم، له بلې خوا نه غواړم بیا په کور کې پاتې شم.»
د دولتي او تعلیمي ادارو ترڅنګ، د ښار عامه فضا هم د دې فرمان څخه بې برخې پاتې نه ده.
طالبانو د چهارشنبې په ورځ د هرات د هټیو او پلورنځیو د استازو سره په یوه غونډه کې لارښوونه وکړه چې د ښځو پرته له برقعه د ننوتلو مخه ونیسي. په ځینو سیمو کې ټکسي او ریکشا چلونکي هم مکلف شوي چې ښځې پرته له برقعه ونه سپاري.
سره له دې چې د هرات په ښار کې د محدودیتونو ساحه پراخه شوې، د ښځو او نجونو اندېښنه او ویره هم زیاته شوې ده.
۱۹ کلنه حسنا وايي چې د پنجشنبې په سهار له خپلې مور سره د پیرودلو لپاره بهر وتلې: «موږ له عربي حجاب او ماسک سره بهر شو، مور مې هم د احتیاط لپاره یوه اضافي چادرنماز په کڅوړه کې ایښودې. کوڅې نسبت عادي ورځو ته خورا خالي وې او د برقع اغوستونکو ښځو شمېر زیات و. که څه هم څوک څه ونه ویل، خو داسې احساس کاوه چې ټول پر موږ ګوري. له راتلونکو ورځو څخه وېرېږم؛ ښايي نور همدا اندازه هم ونه شو کولای بهر شو.»
په دې وروستیو ورځو کې، د هرات عامه فضا د وېرې او اضطراب لاندې راغلې ده. ګڼ شمېر ښځې وايي چې د دې فرمان په پلي کېدو سره یې ژوند محدود شوی او د کار یا ورځنیو چارو ترسره کول ورته ستونزمن شوي دي. ځینې هم اندېښمن دي چې د برقع اغوستل به د کار او فعالیت مخه ونیسي.
یو فعال ښځه چې نه غواړي نوم یې افشا شي، وايي: «طالبانو له دې فرمان سره زموږ پر وړاندې دوه لارې کېښودلې: یا باید د اجباري پوښښ منلو ته غاړه کیږدو، یا په کور کې پاتې شو؛ په دواړو حالتونو کې دوی خپل هدف—چې ښځې له ټولنې څخه لرې کړي—ترسره کوي.»
