بازگشت اجباری از پاکستان؛ محرومیت کودکان افغان از تحصیل و سرپناه

در پی بازگشت اجباری هزاران مهاجر افغان از پاکستان، بسیاری از کودکان و نوجوانان همراه خانواده‌هایشان با شرایط بحرانی و سرنوشت نامعلوم روبه‌رو شده‌اند. این کودکان نه خانه‌ای برای اقامت دائمی دارند و نه امکان ادامه تحصیل، و خانواده‌ها نسبت به آینده فرزندان خود نگران هستند. فقدان سرپناه، محدودیت‌های آموزشی برای دختران و فشارهای اقتصادی، بحران انسانی تازه‌ای را شکل داده است.

شیر احمد، نوجوان ۱۴ ساله‌ای از ولایت کنر، تا صنف هفتم در پاکستان تحصیل کرده بود و به تازگی از طریق گذرگاه تورخم به وطن بازگشته است. پدرش، نصیر احمد، می‌گوید خانواده‌اش خانه‌ای از خود ندارند و اکنون در خانهٔ خویشاوندان زندگی می‌کنند. او توضیح می‌دهد که سه فرزندش پیش از بازگشت در یکی از مکتب‌های منطقه «پندی» در حومۀ اسلام‌آباد درس می‌خواندند، اما اکنون از آموزش بازمانده‌اند.

نصیر احمد می‌گوید: «تمام وسایل خانه‌مان جا ماند و کودکانم از تحصیل محروم شدند. زندگی‌مان روزبه‌روز با مشکلات بیشتری روبه‌رو می‌شود و هیچ چشم‌اندازی برای ادامه تحصیل فرزندانم ندارم.»

هر روز صدها مهاجر افغان از گذرگاه تورخم به کشور بازمی‌گردند و بسیاری به‌دلیل نداشتن سرپناه دائمی، در کمپ مرزی موقت مستقر می‌شوند. نورالله، که هفته پیش از ایالت پنجاب پاکستان بازگشته، اکنون با خانواده‌اش در این کمپ زندگی می‌کند و نگران تأمین کار و سرپناه برای خانواده و همچنین ادامه تحصیل دخترانش است.

نورالله می‌گوید: «دو دختر دارم که هر دو در پاکستان تا صنف نهم درس خوانده بودند، اما حالا که برگشته‌ایم، راهی نیست. بسیار نگران آینده‌شان هستم.» دختران او روزهای خود را در کمپ می‌گذرانند، بدون دسترسی به مکتب یا کتاب و لوازم تحصیل، و مجبورند در همان محیط محدود، درس‌های گذشته را مرور کنند. 

به گفتۀ نورالله، نبود زمینۀ آموزش عالی برای دختران، محدودیت‌های اجتماعی و وضعیت اقتصادی ضعیف باعث شده است امید آن‌ها به ادامه تحصیل کاهش یابد و فشار زندگی روزمره، تأثیر مستقیم بر روحیه و انگیزه تحصیلی‌شان داشته باشد.

مریم وفا یکی از دخترانی است که پس از بازگشت به افغانستان، با محدودیت‌های شدید تحصیلی و چالش‌های روزمره مواجه شده و آینده‌ای نامطمئن پیش رویش قرار گرفته است. او می‌گوید: «در پاکستان تا صنف یازدهم درس خوانده بودم، اما از وقتی به کشور برگشتم، یک لحظه هم احساس خوبی ندارم. هنگام بازگشت گریه می‌کردم، چون می‌دانستم دیگر نمی‌توانم تحصیلم را ادامه بدهم.» مریم می‌گوید داشتن امید به آینده‌ای بهتر آرزوی هر دختری است، اما محدودیت‌ها و چالش‌های زندگی روزمره در کشور، رسیدن به این امیدها را دشوار کرده است.

طبق داده‌های سازمان ملل متحد و گزارش‌های UNHCR، بیش از نیمی از بازگشت‌کنندگان از پاکستان را کودکان تشکیل می‌دهند (۵۶–۵۹٪) و نزدیک به نیمی از بازگشت‌کنندگان زن‌ هستند که بخش قابل توجهی از آن‌ها دختران جوان‌ می‌باشند.