از شکنجه تا محرومیت؛ گزارش ویژه از وضعیت وخیم زندانیان در شمال افغانستان
در شرایطی که بحران حقوق بشر در افغانستان رو به تشدید است، گزارش‌های نگران‌کننده‌ای از وضعیت زندانیان در زندان‌های شمال‌شرق کشور، به‌ویژه در زندان‌های تخار و کندز، منتشر شده است.
منابع آگاه به آر.ام میدیا می‌گویند شمار زیادی از زندانیان در این زندان‌ها بدون ارتکاب جرم یا صدور حکم قضایی، در بازداشت به‌سر می‌برند و با شکنجه، تحقیر و نقض شدید کرامت انسانی مواجه‌اند.
یکی از این پرونده‌های نامشخص مربوط به دگروال امرالدین انصاری است که بیش از یک سال است بدون حکم قانونی در حبس به سر می‌برد. براساس اطلاعاتی که نزدیکان او با آر.ام میدیا در میان گذاشته‌اند، آقای انصاری شش روز پس از عید قربان سال گذشته، در ولایت تخار توسط طالبان بازداشت و برای ماه‌ها ناپدید شد. در این مدت، خانواده و نزدیکانش هیچ اطلاعی از محل نگهداری و وضعیت او نداشتند. پس از ماه‌ها بی‌خبری، او به محبس تخار انتقال یافت و سپس بدون حکم مشخص، به زندان نظامی کندز منتقل شد. در ادامه، بار دیگر به تخار بازگردانده شد و پرونده‌اش به محکمه شهری تخار ارسال شد.
اعضای خانواده او می‌گویند که در این میان پروندهٔ آقای انصاری گم شده بود و آن‌ها پس از تلاش‌های فراوان توانستند آن را پیدا کنند؛ اما با وجود پیگیری‌های مکرر، در طول یک سال گذشته هیچ فرد یا نهادی پاسخ‌گو نبوده است. خانوادهٔ انصاری تأکید دارند که او هیچ جرمی مرتکب نشده و بدون محکمهٔ ابتدایی در بازداشت نگه‌داشته شده است. به گفتهٔ آنان، او در این مدت تحت شکنجه‌های شدید قرار گرفته و آثار این شکنجه‌ها هنوز هم در بدنش باقی است.
در همین حال، گزارش‌هایی تکان‌دهنده از وخامت وضعیت حقوقی و انسانی زندانیان در زندان‌های تخار و کندز به بیرون راه یافته است. این گزارش‌ها از شکنجه‌های سیستماتیک، تحقیر هدفمند و رفتارهای عاری از هرگونه اصول انسانی در این زندان‌ها حکایت دارند.
طبق اطلاعات، در زندان کندز «تعصب و تبعیض بیش از حد» وجود دارد و گروه‌های قومی زندانیان از سوی مدیر کشف محبس، فردی به نام «وثیق»، مورد هتک حرمت قرار می‌گیرند. به گفتهٔ منابع مطلع، او زندانیان را نه‌تنها مورد توهین و تحقیر لفظی قرار می‌دهد، بلکه آنان را به شکل‌های دردناک و تحقیرکننده‌ای شکنجه می‌کند. گفته می‌شود اگر زندانی‌ای به این بدرفتاری‌ها اعتراض کند، به‌شدت لت‌وکوب می‌شود، و برای تحقیر بیشتر در محضر عام موی سرش را به‌صورت خشک می‌تراشند؛ سپس او را در قفسی فلزی زندانی کرده و درون چاه آویزان می‌کنند.
در یکی از موارد گزارش‌شده، یک زندانی به نام میر حمزه بدون هیچ دلیل مشخصی مورد ضرب‌و‌شتم قرار گرفته و سرش تراشیده شده است. منابع داخل زندان کندز تایید می‌کنند که این رفتارها مداوم و سیستماتیک است و حتی مواردی از خودکشی نیز در این زندان رخ داده، اما هیچ نهاد یا مسئولی به این رویدادها واکنش نشان نداده و پیگیری صورت نگرفته است.
منابع می‌گویند که در روزهای ملاقات نیز خانواده‌های زندانیان از آزار و مزاحمت‌های پرسنل زندان، به‌ویژه مدیر کشف، «وثیق»، در امان نیستند.
به گفته منابع، زندانیان از فشارهای مداوم، بدرفتاری‌ها و بی‌پاسخ‌ماندن شکایات‌شان، به ستوه آمده‌اند. آنان شکایتی رسمی و کتبی از رفتارهای نامناسب پرسنل زندان، به‌ویژه مدیر کشف «وثیق»، تهیه و به کمیسیون ثبت شکایات وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان ارسال کرده‌اند. زندانیان خواستار رسیدگی فوری به وضعیت موجود و مداخله نهادهای حقوق بشری برای نظارت و حمایت هستند.
در عین حال، زندانیان محبس تخار نیز از شرایط نابسامان و رفتارهای نادرست مسئولان شکایت دارند. آنان خواستار رسیدگی فوری به وضعیت و تأمین حقوق ابتدایی و انسانی‌شان هستند. محبس تخار که برای ۳۵۰ نفر طراحی شده، اکنون بیش از هزار زندانی را در خود جای داده است. به گفته منابع، مسئولان زندان به بهانهٔ «پی‌سی‌یو» مبالغ سنگینی از زندانیان دریافت می‌کنند. زندانیان مجبورند حتی برای تماس‌های تلفنی ناموفق نیز هزینه بپردازند؛ هزینه تماس به‌صورت دقیقه‌ای محاسبه می‌شود و زندانیان از لحظه گرفتن مبایل برای هر دقیقه باید ۱۰ افغانی پرداخت کنند.
پیش از این نیز گزارش‌های متعددی از وضعیت نامناسب زندان کندز به آر.ام میدیا رسیده بود. در جریان فصل زمستان، منابع از کمبود شدید امکانات اولیه مانند آب آشامیدنی سالم، برق، سیستم گرمایشی و وسایل بهداشتی خبر داده بودند. به گفتهٔ نزدیکان زندانیان، تعدادی از زندانیان در فصل سرما، مجبور بودند زیر پلاستیک شب را سپری کنند و بسیاری از آن‌ها به دلیل نبود امکانات بهداشتی به بیماری مبتلا شدند.
با گذشت ماه‌ها، این وضعیت تغییری نکرده و نقض آشکار حقوق بشر در زندان‌های شمال کشور ادامه دارد. شکایات زندانیان همچنان بی‌پاسخ مانده و هیچ اقدامی از سوی مسئولان طالبان برای بهبود شرایط صورت نگرفته است.
سازمان عفو بین‌الملل اخیراً در گزارشی هشدار داد که در حال حاضر ۲۰ هزار نفر، از جمله ۱۵۰۰ زن، در زندان‌های طالبان زندانی هستند و بازداشت‌شدگان در معرض شکنجه و اعدام‌های خودسرانه قرار دارند.
