افزایش آمار ازدواج‌های زیر سن دختران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان
به مناسبت ۲۵ نوامبر «روز جهانی محو خشونت علیه زنان» در این نوشته به مسئله ازدواج‌های زیرسن دختران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان می‌پردازیم.
ازدواج زیرسن و ازدواج اجباری نوعی از خشونت علیه دختران و زنان است. این نوع خشونت، پیامدهای ناگواری بر زندگی زنان و دختران دارد؛ از جمله خطرات جدی سلامت، محرومیت از آموزش، افزایش خشونت‌های خانگی، افزایش مرگ‌ومیر و...
پس از تسلط طالبان در آگست ۲۰۲۱، ازدواج‌های زیر سن در افغانستان به دلایل مختلف از جمله فقر، محرومیت از آموزش و فشارهای فرهنگی افزایش یافته است. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) تخمین می‌زند که ۲۸ درصد از زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله در افغانستان قبل از سن ۱۸ سالگی ازدواج کرده‌اند.
یکی از عوامل عمده ازدواج‌های زیر سن دختران در افغانستان فقر اقتصادی است. یونیسف گزارش داده است که از زمان بسته شدن مکاتب دخترانه، بسیاری از خانواده‌ها به دلیل بحران اقتصادی، دختران خود را مجبور به ازدواج می‌کنند تا از هزینه‌های خانواده بکاهند. این موضوع به‌ویژه در مناطق روستایی بیشتر مشاهده می‌شود.
نتایج یک بررسی سازمان امدادی کی‌یر "care" نشان می‌دهد که ۱۲ درصد خانواده‌ها در افغانستان گفته‌اند که یک دختر زیر سن را به ازدواج داده‌اند تا بتوانند برای سایر اعضای خانواده غذا تهیه کنند.
سیگار به نقل از ملل متحد گزارش داده است که پس از سال ۲۰۲۱ میلادی، ۳۵ درصد دختران در افغانستان پیش از رسیدن به ۱۸ سالگی و ۱۷ درصد پیش از رسیدن به سن ۱۵ سالگی وادار به ازدواج شده‌اند. در گزارش سیگار آمده است: «۵۷۸ مورد ازدواج اجباری بین دسامبر ۲۰۲۲ تا فبروری ۲۰۲۳ ثبت شده که از این تعداد ۳۶۱ مورد مربوط ازدواج در سنین پایین بوده است.»
آنیتا، ۱۹ساله که مادر یک نوزاد است، می‌گوید: «پیش از آمدن طالبان صنف نهم مکتب بودم. بعد که مکتب بسته شد، در آرایشگاه مشغول به کار شدم. می‌خواستم مستقل باشم و درآمد داشته باشم. اما وقتی آرایشگاه‌ها هم بسته شد دیگر هیچ راهی برایم نماند. خانواده‌ام گفتند حالا که بهانه درس و تحصیل هم نیست پس باید عروس شود و پی بختش برود. دیگر هیچ آینده‌ای برایم نمانده بود.»
سازمان حقوق بشری «رواداری» گفته است که طالبان در برخی موارد دختران زیر سن قانونی را به اجبار به نکاح اعضای خود درمی‌آورند. قیمت چنین ازدواج‌هایی معمولاً بین ۲۰۰ هزار تا ۴۰۰ هزار افغانی تعیین شده است.
شماری از خانواده‌ها و شهروندان کشور ممنوعیت آموزش دختران از سوی طالبان را یکی از دلایل افزایش ازدواج‌های زیر سن در سه سال اخیر می‌دانند.
سحر، ۲۳ ساله باشنده هرات که دانشجوی سال پنجم طبابت بود، می‌گوید: «وقتی طالبان قدرت را گرفتند، من تمام آرزوها و آینده‌ام را از دست دادم. قبل از آن، فکر می‌کردم که درسم را تمام می‌توانم و داکتر می‌شوم. اما طالبان با بستن دانشگاه‌ها تمام زحمات و تلاش‌ها و آرزوهای ما را صفر کردند. تا وقتی طالب باشد، دیگر نمی‌توانم هیچ امیدی داشته باشم. از طرفی هم خانواده‌ام سرم فشار می‌آورند که تا کی می‌خواهم منتظر بمانم؛ می‌گویند باید ازدواج کنی که سرنوشتت معلوم شود.»
پس از بازگشت طالبان، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم ممنوع شد. به گزارش یونیسف ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار کودک در افغانستان از مکتب بازمانده‌اند که ۶۰ درصدشان را دختران تشکیل می‌دهند.
طالبان همچنان در دومین سال تسلط خود، تحصیل دختران را در دانشگاه‌ها نیز ممنوع کرد. به گزارش یونسکو، شمار دانشجویان دختر در دانشگاه‌های افغانستان که از ۵ هزار در سال ۲۰۰۱ به صد هزار در ۲۰۲۱ رسیده بود، اکنون صفر شده است.
ممنوعیت آموزش دختران به فقر اقتصادی در افغانستان دامن زده است. به گفته یونیسف، ممنوعیت تحصیل برای دختران در دوره ثانوی دست‌کم ۵۰۰ میلیون دالر به اقتصاد افغانستان آسیب زده است.
مریم، ۲۴ ساله که پیش از این دستور طالبان در مؤسسه‌ای وظیفه داشت، بعد از بیکار شدن به دلیل فقر به ایران مهاجرت کرد. او می‌گوید: «از جامعه می‌ترسم. در افغانستان از طالب می‌ترسیدم و در ایران از اینکه بفهمند افغانستانی هستم. دلم می‌خواهد زمان متوقف شود و تجربیات بد بیشتر و بیشتر نشود.»
علاوه بر این، ممنوعیت آموزش دختران و افزایش ازدواج‌های زیر سن و اجباری باعث تشدید آسیب‌های روانی، از جمله افزایش موارد اقدام به خودکشی در میان دختران همراه بوده است.
در سروی گزارشگر ویژه سازمان ملل برای افغانستان، در ماه مارچ ۲۰۲۳ حدود ۴۷.۶ درصد پاسخ دهندگان (۱۰۰۵ تن) حداقل یک زن یا دختر را می‌شناختند که از آگست ۲۰۲۱ بدین‌سو از اضطراب یا افسردگی رنج می‌برد. همچنین حدود ۷.۸ درصد از پاسخ دهندگان (۱۶۴ تن) یک زن یا دختر را می‌شناختند که اقدام به خودکشی کرده است.
در این گزارش ریچارد بنت آمده است که یک متخصص صحت روان گفته است که ارزیابی وی نشان می‌دهد که حدود ۹۰ درصد شاگردان، زنان و دختران جوان، از مشکلات صحت روانی رنج می برند.
براساس یک سروی سازمان ملل متحد، ۹۸ درصد زنان در افغانستان احساس می‌کنند که در روند تصمیم‌گیری جامعه نفوذ محدود و یا هیچ نفوذی ندارند و وضعیت روانی ۶۸ درصد زنان در افغانستان بسیار بد و یا بد، خوانده شده است.
وضعیت زنان و دختران در افغانستان پس از به قدرت رسیدن طالبان، به طرز قابل توجهی وخیم‌تر شده است. طالبان با بیش از ۷۰ فرمان، ممنوعیت‌های بی‌شماری بر زندگی اجتماعی و خصوصی زنان وضع کرده است. این فرامین نه‌تنها زنان را در عرصه اجتماعی و اقتصادی محدود کرده، بلکه باعث شده است که زنان و دختران افغانستان با انواع مختلف خشونت‌های جسمی و روانی مواجه شوند.
سازمان عفو بین‌الملل، هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان و بخش زنان این سازمان به مناسبت روز جهانی محو خشونت علیه زنان و کارزار ۱۶ روزه فعالیت علیه خشونت‌های جنسیتی، از طالبان خواسته‌اند که خشونت‌های اعمال‌شده بر زنان را به‌طور فوری لغو کند.
۲۵ نوامبر به عنوان روز جهانی محو خشونت علیه زنان به یاد خواهران میرا بال در جمهوری دومینیکن که به‌طور بی‌رحمانه‌ای توسط رژیم دیکتاتوری رافائل تروخیلو در سال 1960 به قتل رسیدند، نامگذاری شده است. هدف این روز، ارتقاء آگاهی جهانی درباره خشونت علیه زنان و دختران و تشویق به اقدامات عملی برای ریشه‌کن کردن این خشونت‌ها است.
