فقر، تبعیض و حقوق ناپایدار؛ زندگی زنان دارای معلولیت در سایه طالبان
پس از روی کار آمدن طالبان، زنان معلول افغانستان نه تنها از فرصت‌های شغلی محروم شده‌اند، بلکه با محدودیت‌های شدید اجتماعی و فقدان حمایت‌های لازم مواجه‌اند. شماری از آنان می‌گویند حقوق سالانه‌شان از ۶۰ هزار افغانی به ۱۷ هزار افغانی کاهش یافته و در بسیاری از موارد پرداخت آن با تأخیر یا قطع مواجه شده است.
مقدسه، زن ۴۶ ساله‌ای که هر دو پایش در اثر انفجار ماین آسیب دیده، از صبح تا شام کنار جاده‌های کابل می‌نشیند و پلاستیک می‌فروشد. درآمد روزانه او بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ افغانی است، مبلغی که حتی برای نیازهای اولیه‌اش کافی نیست و بسیاری از روزها با دست خالی به خانه بازمی‌گردد.
او می‌گوید از زمان بازگشت طالبان به قدرت، زندگی‌اش به‌شدت دشوار شده و مجبور است برای امرار معاش دست‌فروشی کند.
«پیش از طالبان، دولت هر سال سر وقت ۶۰ هزار افغانی معاشم را حواله می‌کرد، اما از وقتی طالبان آمدند فقط دو بار به بسیار سختی معاش گرفتم که آن هم به ۱۷ هزار افغانی کاهش یافته.»
مقدسه اضافه می‌کند که ۹ ماه از موعد پرداخت حقوقش گذشته و چندین بار به ریاست امور شهدا و معلولین مراجعه کرده، اما هیچ پاسخی نگرفته است. او می‌گوید: «با اینکه دفترچه معلولیت و کارت بانکی دارم، اما طالبان توهین و تحقیر می‌کنند و می‌گویند زن حق ندارد معاش بگیرد، باید محرم بیاوری. وقتی هم محرم می‌بریم، باز بهانه می‌گیرند.»
او همچنین از نبود حمایت‌های اجتماعی شکایت دارد و می‌گوید چندین ماه است که هیچ کمکی از سوی نهادهای حمایتی دریافت نکرده و سرپرستی هم برای کمک ندارد.
او می‌افزاید: «بیشتر زنان معلول سرپرست ندارند و با مشکلات اقتصادی روبه‌رو هستند. معلولان در کشور ما هیچ حمایتی ندارند و بسیار مورد بی‌احترامی قرار می‌گیرند.»
کبرا، باشندۀ ولایت پروان است. او ۱۸ سال پیش، زمانی که شاگرد مکتب بود، در انفجار ماین یک پایش را از دست داد. با وجود معلولیت، تحصیلات خود را تا مقطع لیسانس در رشته کامپیوتر ساینس ادامه داد و در یکی از ادارات دولتی مشغول به کار شد. اما با روی کار آمدن طالبان، از کار برکنار شد.
کبرا می‌گوید: «قبلا خودم را ناتوان نمی‌دیدم. با وجود معلولیت، تحصیل کردم، صاحب کار شدم، ازدواج کردم و چهار فرزند دارم. شوهرم هم معلول است و هر دوی ما بعد از آمدن طالبان بیکار شدیم. زندگی ما پر از مشکلات شده.»
به گفته او، در دوران جمهوریت تلاش‌هایی برای ایجاد فرصت‌های کاری برای زنان معلول در ادارات دولتی صورت می‌گرفت، اما پس از تسلط طالبان این برنامه‌ها متوقف شد.
کبرا تأکید می‌کند که زنان معلول در بسیاری از ولایت‌ها توانایی کار دارند، اما هیچ نهاد رسمی یا خصوصی زمینه اشتغال آنها را فراهم نمی‌کند: «ما توانایی داریم، فقط فرصت نداریم. نبود کار و حمایت زندگی را برای ما سخت کرده است.»
یکی از شکایات جدی او کاهش حقوق سالانهٔ معلولان و تأخیر در پرداخت آن است. کبرا می‌گوید: «قبلاً هر سال ۶۰ هزار افغانی معاش معلولیت می‌گرفتیم، اما حالا طالبان فقط ۱۷ هزار افغانی می‌دهند و آن هم با تأخیر. در چهار سال اخیر، فقط یک‌بار معاش گرفتم. بارها برای دریافت معاش خود به ریاست امور شهدا و معلولین پروان مراجعه کردم، اما هیچ‌کس به ما جواب نمی‌دهد.»
بر اساس آمار رسمی وزارت شهدا و معلولین زیر ادارهٔ طالبان، در افغانستان ۶۹۴ هزار و ۹۷۸ فرد دارای معلولیت ثبت شده‌اند که ۴۹ هزار و ۷۸۴ نفرشان زن هستند و ۱۶ هزار و ۲۴۷ نفر آنان نابینا می‌باشند. فعالان اجتماعی می‌گویند این آمار تنها بخش کوچکی از واقعیت را نشان می‌دهد، زیرا بسیاری از معلولان، به‌ویژه در مناطق دورافتاده، ثبت نشده‌اند.
زنان معلول در افغانستان در تقاطع فقر، تبعیض و محدودیت‌های اجتماعی گرفتارند. در جامعه‌ای که حضور زنان در عرصه عمومی به‌شدت محدود شده، کسانی که با معلولیت زندگی می‌کنند، از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی خود نیز محروم مانده‌اند.
