بلوچ و هویت فرهنگی‌اش؛ گذشته‌ای پرشکوه و چالش‌های امروز
دوم مارچ مصادف با ۱۲ حوت، به‌عنوان روز جهانی فرهنگ بلوچ گرامی داشته می‌شود. در این روز، بلوچ‌ها و دوستداران فرهنگ بلوچی در کشورهای مختلف مانند ایران، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، عمان و امارات متحده عربی با برگزاری جشنواره‌ها، مسابقات فرهنگی، نمایشگاه‌های صنایع دستی و غذاهای محلی میراث فرهنگی خود را جشن می‌گیرند.
طبق گزارش‌ها، بیش از ۶ میلیون بلوچ در ۲۹ ولایت افغانستان زندگی می‌کنند که بیشتر آنان در ولایت‌های نیمروز، فراه، قندهار، سرپل و هرات ساکن‌اند. بلوچ‌ها دارای میراث فرهنگی غنی شامل قالی و گلیم‌بافی، سفالگری، نمدمالی و سوزن‌دوزی هستند و همواره در تاریخ و فرهنگ افغانستان نقش ارزنده‌ای داشته‌اند.
با این‌حال، جامعه بلوچ افغانستان با چالش‌های متعددی در زمینه‌های فرهنگی، زبانی و سیاسی روبه‌رو است. بی‌توجهی به فرهنگ بلوچی، عدم چاپ و نشر کتاب‌ها و نبود نصاب آموزشی به زبان بلوچی از نگرانی‌های اصلی آنان محسوب می‌شود. علاوه بر این، بلوچ‌ها از سهم نداشتن در ساختارهای سیاسی کشور نیز نگران هستند. با تسلط طالبان بر افغانستان، محدودیت‌های فرهنگی و آموزشی بیشتر شده و نگرانی‌ها درباره حفظ زبان و هویت بلوچی نیز افزایش یافته است.
فلسفه نام‌گذاری این روز به‌طور دقیق روشن نیست، اما طبق روایت‌ها، در تاریخ ۲ مارچ ۲۰۱۰، سازمان دانشجویان بلوچ آزاد (BSO Azad) در دانشگاه مهندسی خضدار (بلوچستان شرقی، پاکستان) همایشی برای معرفی فرهنگ بلوچ برگزار کرد. این مراسم با حملهٔ نیروهای پاکستانی به خشونت کشیده شد که طی آن، چندین شهروند به قتل رسیدند و تعدادی نیز بازداشت شدند. پس از این واقعه، فعالیت این سازمان ممنوع اعلام شد و بسیاری از رهبران آن بازداشت شدند. از آن پس، این روز به‌عنوان «بلوچءِ دود و ربیدگ روچ» یا روز جهانی فرهنگ بلوچ شناخته شد.
روز جهانی فرهنگ بلوچ فرصتی برای معرفی رسوم، نمادها و ارزش‌های فرهنگی این قوم کهن است. گرامی‌داشت این روز می‌تواند گامی برای پاسداری از هویت فرهنگی بلوچ‌ها و آگاهی‌بخشی درباره‌ی میراث آنان باشد.
